Przeczytasz w 7 minut 
Lampa UV to jedna z technologii wykorzystywanych do walki z drobnoustrojami. Ma szerokie zastosowanie, ponieważ umożliwia sterylizację wody, a także oczyszczanie powietrza lub konkretnych przedmiotów. W tym artykule wyjaśniamy, jak działają bakteriobójcze lampy UV, gdzie są wykorzystywane oraz czy są bezpieczne.
Czym jest promieniowanie UV
Lampa UV generuje promieniowanie ultrafioletowe, dlatego warto rozpocząć od wyjaśnienia, czym ono właściwie jest. Promienie ultrafioletowe (UV) to rodzaj promieniowania, którego długość fal jest krótsza niż długość fal światła widzialnego (wynosi od 100 nm do 400 nm). Oznacza to, że nie jesteśmy w stanie ich zobaczyć gołym okiem, ale mają istotny wpływ na organizmy żywe oraz różne procesy chemiczne i fizyczne.
Promienie UV dzielą się na trzy główne rodzaje:
- UV-A – mają najdłuższą długość fali spośród promieni UV, od 315 do 400 nm,
- UV-B – mają średnią długość fali, od 280 do 315 nm,
- UV-C – mają najkrótszą długość fali, od 100 do 280 nm.
Zastosowany podział wynika z różnego wpływu poszczególnych fal na organizmy żywe, w tym na człowieka. W środowisku naturalnym stykamy się głównie z promieniami UVB i UVA, ponieważ promieniowanie UVC jest pochłaniane przez atmosferę okołoziemską zanim dotrze do ziemi. Tymczasem lampy bakteriobójcze UV najczęściej wykorzystują właśnie promieniowanie UV-C, które w walce z patogenami jest najbardziej skuteczne.
Jak działają bakteriobójcze lampy UV
Bakterie, podobnie jak wszystkie inne organizmy żywe, mają kod genetyczny zapisany w strukturze DNA. Promieniowanie UV (zwłaszcza UV-C) powoduje zniszczenie zapisu genetycznego. W rezultacie dochodzi do zahamowania procesu podziału komórek oraz ustania pozostałych funkcji metabolicznych.
Historia wykorzystywania promieni UV do celów bakteriobójczych
Bakteriobójcze właściwości promieniowania UV-C zostały zaobserwowane w XIX w., czyli w podobnym czasie, gdy w kręgu zainteresowań naukowców znalazły się też jony srebra.
Badania nad promieniami UV prowadzili niezależnie od siebie Niemiec Johann Ritter oraz Brytyjczyk William Wollaston.
Jednak nie od razu znalazło ono zastosowanie w sterylizacji. W rozwoju tej technologii ważną rolę odegrał Duńczyk Niels Finses, który w 1903 r. otrzymał Nagrodę Nobla za badanie wpływu wiązek ultrafioletowych na bakterie wywołujące choroby skóry.
Sterylizator UV przypominający trochę dzisiejsze modele został wynaleziony w 1910 r. w Marsylii, ale miał on wiele wad.
Pierwszą komercyjną lampę bakteriobójczą, przeznaczoną główne do zastosować w szpitalach, opracowano w latach 30. XX w. Westinghouse.
Pomimo upływu lat bakteriobójcze właściwości promieniowania UV nadal są cenione przez ekspertów i znajdują potwierdzenie w najnowszych badaniach. Jako przykład można wskazać Wyniki testow przeprowadzonych w 2018.r, opublikowane na łamach American Journal of Infection Control.
Po zainstalowaniu lamp UV-C w salach pacjentów ilość bakterii unoszących się w powietrzu spadła średnio aż o 42%. Co ważne, ciągłe działanie ekranowanego promieniowania UV-C nie tylko zmniejszyło liczbę bakterii w powietrzu, ale także ograniczyło zakażenia szpitalne, w tym te wywoływane przez groźne patogeny przenoszone przez kontakt.
Zastosowanie bakteriobójczych lamp UV
Z upływem lat promieniowanie UV zaczęły być wykorzystywane do sterylizacji w:
- szpitalach, zarówno w salach operacyjnych, jak i salach chorych, do dezynfekcji powierzchni, narzędzi chirurgicznych oraz powietrza,
- zakładach przetwórstwa spożywczego, gdzie służą do dezynfekcji powierzchni i powietrza w obrębie linii produkcyjnych, magazynów oraz hal produkcyjnych,
- zakładach farmaceutycznych, do dezynfekcji powierzchni i powietrza w liniach produkcyjnych i halach produkcyjnych,
- zakładach przemysłu elektronicznego, w celu dezynfekcji powierzchni materiałów i linii produkcyjnych,
- wodociągach i oczyszczalniach wody, gdzie służą do uzdatniania wody,
- systemach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych,
- laboratoriach, w których istnieją zagrożenia mikrobiologiczne.
Bakteriobójcze lampy UV znalazły zastosowanie także w domach. Występują jako urządzenia niezależne, lecz także jako element innych urządzeń, np. nawilżaczy lub oczyszczaczy powietrza.
Ewaporacyjny nawilżacz z oczyszczaczem Clofte Duo 400 wykorzystuje promieniowanie UV do dezynfekcji wody, aby zapobiec rozwijaniu się w niej oraz na powierzchni filtra patogenów.
Jakie zanieczyszczenia niszczy promieniowanie UV
Chociaż lampy UV często określa się bakteriobójczymi, to w rzeczywistości ich zastosowanie jest szersze. Promieniowanie ultrafioletowe niszczy:
- bakterie, m.in. Escherichia coli, Salmonella spp, Pseudomonas aeruginosa, Mycobacterium tuberculosis,
- wirusy, w tym Coronavirus SARS-CoV-2, Influenza virus, czyli wirus grypy i Rotavirus (Badania poświęcone skuteczności promieniowania UV-C przeciwko wirusowi SARS-CoV-2 przeprowadzili dr Adalbert Krawczyk i dr Christiane Heilingloh, członkowie Wydziału Medycznego Kliniki Zakaźnej Uniwersytetu Medycznego w Essen),
- grzyby,
- pierwotniaki.
Czy lampy bakteriobójcze są bezpieczne?
Promieniowanie UV-C jest szkodliwe dla człowieka, ponieważ może powodować m.in. oparzenia skóry i uszkodzenie oczu. Jednak nie oznacza to, że należy bać się lamp bakteriobójczych UV.
Jeszcze do niedawna komercyjne lampy UV wymagały tego, aby przed rozpoczęciem sterylizacji pomieszczenie zostało opuszczone przez ludzi i zwierzęta.
Niedawno pojawiły się przepływowe sterylizatory powietrza, które pobierają zanieczyszczone powietrze i oczyszczają je w środku, a później odprowadzają z powrotem do otoczenia. Taka konstrukcja zapobiega kontaktowi ze szkodliwym promieniowaniem.
Oczywiście, ważne jest prawidłowe używanie takich urządzeń. Nigdy nie należy zdejmować elementów zabezpieczających ani korzystać z uszkodzonej lampy.
W przypadku nawilżaczy powietrza lampa UV jest umieszczona wewnątrz, a promieniowanie jest skierowane na wodę, tak więc nie występuje tutaj żadne zagrożenie.
Źródła:
- Bakteriobójcze promieniowanie UVC – korzyści i zagrożenia, akademialed.pl
- Historia dezynfekcji wody promieniami UV – nowość czy stary wynalazek?, nordic-sklep.pl
- Jak działają lampy Bakteriobójcze?, lenalighting.pl.