Pył PM2,5 – co oznacza i skąd się bierze?

Wobec dość chłodnego października, sezon grzewczy w Polsce rozkręcił się wraz z rozkręconymi kaloryferami. Automatycznie jakość naszego powietrza spada, a w doniesieniach prasowych pojawiają się komunikaty o pyle PM 2,5. Czym jest i skąd się bierze? Jakie skutki dla zdrowia niesie wdychanie PM2,5 w powietrzu?

Co to jest PM2,5? Co znajduje się w środku?

PM2,5 to jeden z najważniejszych i najpopularniejszych wskaźników zanieczyszczeń. Informuje on o stężeniu drobnych pyłów, jak i aerozoli w powietrzu, których wielkość nie przekracza 2,5 µm. Mogą to być więc drobne cząsteczki stałe albo krople cieczy, a w skład tej mieszaniny wchodzą m.in.:

• dwutlenek siarki
• tlenki azotu,
• amoniak
• lotne związki organiczne.

Jak powstaje PM2,5 i czemu największe stężenie obserwujemy zimą?

W 2020 roku Urząd Regulacji Energetycznej oceniał udział węgla w ciepłownictwie systemowym na około 70 %. To sprawia, że głównym źródłem emisji pyłów zawieszonych PM2,5 i PM10 jest tzw. niska emisja, a przyczyniają się do niej głównie gospodarstwa domowe i usługi, które odpowiadają za blisko za blisko 50 % emisji zanieczyszczeń PM2.5.

Na kolejnych miejscach mamy: przemysł wytwórczy i budownictwo (20 %) oraz transport (ponad 11 %) (stan na rok 2019).

Od 2019 roku udział procentowy udział poszczególnych sektorów mógł się nieco zmienić, ale ich kolejność pozostaje taka sama. Źródło: Clofte.pl na podstawie raportu KOBIZE z 2021 r.

Lwią część spalania paliw w innych sektorach stanowi tzw. niska emisja, czyli zanieczyszczenia (pyły i gazy) dostające się do atmosfery z domowych pieców grzewczych i lokalnych kotłowni, umieszczonych na wysokości nie przekraczającej 40 m nad ziemią.

Nic dziwnego więc, że największe stężenie PM2,5 pojawia się jesienią i zimą, kiedy temperatury zaczynają zbliżać się w okolice 0∘C, a kotłowniach i kominkach spalany jest węgiel i drewno.

Gromadzeniu się pyłów sprzyjają także niekorzystne warunki atmosferyczne: brak wiatru i charakterystyczna dla zimowej pory inwersja temperatur. Na czym ona polega?

W normalnym otoczeniu temperatura spada wraz ze wzrostem wysokości n.p.m., z reguły ok. 0,6-0,65∘C na każde 100 m. W przypadku inwersji zaś dochodzi do niewielkiego wzrostu temperatur wraz ze wzrostem wysokości.

To w połączeniu z naturalnym ochładzaniem się dymu w miarę jego unoszenia się w powietrzu, sprawia że temperatura spalin szybko zrównuje się z temperaturą otaczającego powietrza. W konsekwencji zanika siła wyporu odpowiedzialna za unoszenie się dymu do górnych warstw atmosfery.

Groźne dla zdrowia substancje, w stężeniach przekraczających normę, unoszą się więc niewiele nad powierzchnią ziemi.

Kumulacji pyłów zawieszonych sprzyja także określony typ chmur. Przykładowo gęste chmury Stratus oraz Stratocumulus dość skutecznie odcinają promienie słoneczne, przyczyniając się do występowania smogu na danym obszarze.

Normy PM2,5

WHO we wrześniu 2021 roku, po 15 latach i ponad 500 przeprowadzonych badaniach, analizujących wpływ poszczególnych związków w powietrzu na zdrowie ludzi, zarekomendowało bardziej restrykcyjne normy jakości powietrza.

Obniżono tym samym maksymalne średnioroczne dopuszczalne stężenie PM2,5 w powietrzu z 10 do 5 µg/m³.

Maksymalne dzienne stężenie PM2,5 nie powinno przekraczać 15 µg/m³ (wcześniej było to to 25 µg/m³).

Zmiany były jeszcze wyraźniejsze np. w przypadku dwutlenku azotu – z 40 na 10 µg/m³.

Polskie limity PM2,5, zarówno w ujęciu dziennym, jak i średniorocznym, są nieco bardziej łagodne i prezentują się tak:

• WHO: 5 µg/m³ (stężenie średnioroczne), 15 µg/m³ (dobowe)
• Polska: 20 µg/m³ (stężenie średnioroczne), brak norm dla stężenia dobowego

Jakość powietrza w Polsce

W raporcie Światowej Organizacji Zdrowia w 2016 roku 33 z 50 najbardziej zanieczyszczonych miast UE znalazło się w Polsce. Na szczycie tej listy, z poziomem około 44 μg/m³, znalazł się wówczas Żywiec, następnie Pszczyna (2. miejsce) oraz Rybnik (4. miejsce, ok. 39 μg/m³).

Publikacja ta odbiła się szerokim echem w mediach, a i świadomość wpływu jakości powietrza na jakość życia w naszym społeczeństwa wzrosła.

Prowadzone działania w zakresie wymiany i modernizacji systemów grzewczych w domach, zastąpienie wielu pojazdów spalinowych pojazdami elektrycznymi (nie tylko użytkownicy prywatni, ale także firmy przewozowe, autobusy miejskie) mają swoje realne odzwierciedlenie w liczbach.

Raport Generalnego Inspektoratu Ochrony Środowiska (GIOŚ) wykazał poprawę stanu powietrza w Polsce w roku 2023 względem 2022, a w 2024 roku względem 2023. Za każdym razem dochodziło w nich jednak do lokalnych przekroczeń norm różnych związków w poszczególnych strefach w kraju.

W 2024 roku, pomimo ogólnej nieznacznej poprawy względem dobrego już i tak roku 2023 roku, zaobserwowano lokalne przekroczenia średniorocznego poziomu w aglomeracjach górnośląskiej i łódzkiej, a także w Częstochowie i strefie łódzkiej. Rok wcześniej (w 2023 r.), normy PM2,5 zostały dotrzymane na terenie całego kraju.

Jak chronić się przed PM2,5?

Poprawa jakości powietrza w danej miejscowości czy danym obszarze to przedsięwzięcie długotrwałe, które może trwać miesiącami. Nie należy się jednak zniechęcać i już dzisiaj podejmować działania mające na celu redukcję emisji PM2.5:

• Wymianę starych pieców i kotłów na węgiel
• Inwestycje w filtry na kominy i regularne ich czyszczenie
• Promowanie rozwiązań na rzecz zbiorowej komunikacji
• Kupowanie lokalnych produktów, by ograniczyć ślad węglowy z transportem
• Ograniczenie spożycia mięsa

Już dziś możesz natomiast zadbać o zdrowe i bezpieczne powietrze w Twoim domu.

Z Clofte Duo 400, wyposażonym w filtr HEPA z filtrem węglowym oraz wstępnym, oczyścisz najbliższe otoczenie ze szkodliwych pyłów zawieszonych, w tym PM2,5, kurzu i pyłów z dworu, pyłków roślin, benzo(a)pirenu, tlenku siarki, węgla czy azotu.

Oczyszczacz powietrza Clofte zatrzymuje do 99,97 % cząsteczek pyłów o wielkości nawet 0,01 mikrona.

Dodatkowo, łącząc oczyszczacz powietrza z nawilżaczem ewaporacyjnym, Clofte Duo 400 co godzinę dostarcza do Twojego otoczenia 440 ml wody. Paradoksalnie ma to również niebagatelne znaczenie w usuwaniu drobnych zanieczyszczeń.

Uwalniane mikrocząsteczki wody przylegają bowiem do krążących w powietrzu zanieczyszczeń, obciążając je i sprawiając, że część z nich zamiast do naszych płuc, bezwolnie opada na powierzchnie ścian i mebli.

Źródła:

1. „Jakość powietrza w Polsce w 2024 roku. Analiza raportu GIOŚ”. Portal Ochrony Środowiska, www.portalochronysrodowiska.pl/. Dostęp: 22.10.2025